Lobby

In 2023 is een nieuwe verdeling van het gemeentefonds ingegaan. Daar was sinds 2019 aan gewerkt en leverde flink wat discussie én een kritisch advies van de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) op. De invoering ging vergezeld van een ingroeipad en een maximering van herverdeeleffecten. In 2023 max. €7,50, in 2024 max. €22,50 en in 2025 max. €37,50 per inwoner. Daarnaast is door de fondsbeheerders (Ministerie van BZK en Financiën) aangegeven dat pas ná evaluatie van de herijking besloten wordt of en op welke manier de herverdeling wordt doorgezet. Tot dat moment geldt €37,50 als maximum (positief of negatief) herverdeeleffect. De evaluatie is voorzien in 2025.

In het jaar 2023 moet nog een tweetal onderzoeken starten naar de stapeling van sociale problematiek en naar de Overige Eigen Middelen. De uitkomsten hiervan kunnen leiden tot aanpassingen in het verdeelmodel. In Regio Hart van Brabant zijn er zowel voor- als nadeelgemeenten. Via de verschillende koepelorganisaties (VNG-bestuur, G40, M50 en K80) en ambtelijke platformen proberen wij aangehaakt te blijven bij de ontwikkelingen rondom de herverdeling van het gemeentefonds.

Sinds de uitspraak van de Commissie van Wijzen over de middelen voor de jeugdzorg is de inzet van kabinet en gemeenten om te komen tot een hervormingsagenda jeugd (HVA), waarmee een antwoord moet worden gegeven op de stijgende kosten van de jeugdzorg.

Naar aanleiding van het coalitieakkoord Rutte 4 – waarin een extra besparing van €511 mln. op de jeugdzorg werd aangekondigd – heeft de VNG de gesprekken over de HVA gestaakt. Pas nadat het kabinet had aangegeven dat deze besparing voor hun ‘rekening en risico’ zijn, werden de gesprekken hervat. Inmiddels is er medio april 2023 overeenstemming bereikt. De discussie ging hierbij vooral over de risicoverdeling tussen rijk en gemeenten: wie draait voor de kosten op als besparingen – ondanks inspanningen – toch niet worden gehaald? Het ‘gat’ in de discussie over de haalbaarheid tussen gemeenten en Rijk bedroeg ongeveer 400 miljoen euro. Deze discussie is vooral voor gemeenten van belang, omdat de besparingen – ook de extra €511 mln. – al wel in het gemeentefonds zijn verwerk tot en met 2024.

De uiteindelijke oplossing tussen Rijk en VNG is dat gemeenten over twee jaar (2024 – 2025) 385 miljoen minder hoeven te bezuinigen en in 2025 een deskundigencommissie bepaalt of de ingeboekte bezuinigingen haalbaar zijn gebleken.

De opschalingskorting is een korting die in 2012 is aangekondigd en vanaf 2015 steeds sneller oploopt naar €975 mln. in 2025.

Voor deze kabinetsperiode is – net als de twee jaren daarvoor – afgesproken de oploop te compenseren. De opschalingskorting blijft daarmee op het niveau van 2019 staan (€300 mln.), maar staat per 2026 weer volledig in de rijksbegroting (als korting op het gemeentefonds).

Strikt genomen valt dit buiten een nieuwe systematiek, maar de samenloop van terugkeer van de opschalingskorting en het stopzetten van de huidige accressystematiek per 2026, verdiept het financiële probleem voor gemeenten. Hoewel voor de accressystemetiek een soort van voorstel is gedaan in de voorjaarsnota 2023 vanuit het Rijk, blijft de terugkeer van de opschalingskorting ongewis. In zijn totaliteit hangt nog steeds een terugval van 700 miljoen euro in 2026 alle gemeenten in Nederland boven het hoofd.

Voor de huidige kabinetsperiode geldt de ‘reguliere’ trap-op-trap-afsystematiek. Daarbovenop is tussen Rijk en VNG afgesproken de accresstanden voor het volumeaccres te ‘bevriezen’ op het niveau van de voorjaarsnota 2022. Daarmee is voor deze periode het accres op een stabiel (hoog) niveau.

Vanaf 2026 worden gemeenten niet meer gecompenseerd voor volumeontwikkelingen, zoals de groei van de bevolking of het aantal ouderen. Het afschaffen van de (huidige) trap-op-trap-afsystematiek zorgt daarmee (samen met andere ontwikkelingen) voor een financieel ravijn vanaf 2026.

In de voorjaarsnota heeft het Rijk besloten om gemeenten structureel een miljard euro toe te kennen. Verder wil het Rijk een nieuwe normeringssystematiek uitwerken op basis van de gemiddelde BBP-ontwikkelingen (Binnenlands Bruto Product) en een separate loon- en prijsindexatie. Hoe dit precies eruit ziet en of de nieuwe BBP-systematiek over het bevroren accres van 2025 of het miljard wordt omgeslagen is nog onduidelijk. De continuering van het miljard is positief nieuws voor gemeenten, maar er is nog steeds sprake van een terugval voor alle gemeenten in Nederland van 2025 naar 2026 van 2 miljard euro. Hiervan betreft 700 miljoen euro de terugkeer van de opschalingskorting.

• Esmah Lahlah
• Yusuf Çelik

De lobby is een kwestie van de lange adem en continu met elkaar nagaan welke actualiteit of mogelijkheden er zijn om onze boodschap kracht bij te zetten. De komende jaren zetten we vooral in op herstel van bestaanszekerheid, het vergroten van kansengelijkheid en een gezond leven makkelijker maken. Eenmaal per jaar bieden we de regiobestuurders inzicht in de lobbyactiviteiten die Tilburg voert en waarbij Hart van Brabant betrokken is. 

Gemeente Tilburg voert samen met Regio Hart van Brabant en de VNG bestuurlijk en ambtelijk een stevige lobby en is actief in gesprek met het Rijk over de juiste randvoorwaarden:

1. 1. Passend kader: een toereikend macrobudget in het sociaal domein,
   2. vanuit gezamenlijke verantwoordelijkheid samen aan ‘het stuur’ als één overheid,
   3. rust, ruimte, tijd en vertrouwen om de ingezette transformatie door te kunnen trekken.

• Opgave: onze inwoners krijgen de juiste hulp en ondersteuning zonder dat regelgeving in de weg zit. 
• Activiteit: input aanleveren voor de lobby richting het Rijk op de thema’s financiën, jeugd en herziening P-wet. 

Via gemeente Tilburg

Integraal

Poho Sociaal

Onder andere ministeries, VNG, G40/G4 en directeurennetwerk

• Alphen-Chaam
• Baarle-Nassau
• Dongen
• Gilze en Rijen
• Goirle
• Heusden
• Hilvarenbeek
• Loon op Zand
• Oisterwijk
• Tilburg
• Waalwijk